Η 22α Δεκεμβρίου είναι ημέρα αφιερωμένη σε μια μορφή που δεν ξεχωρίζει για λόγια ή θεωρητικές διακηρύξεις, αλλά για τη σταθερότητα και τη συνέπεια της ζωής της. Η Εκκλησία τιμά τη μνήμη της Αγίας Αναστασίας της Μεγαλομάρτυρος της Φαρμακολύτριας, μιας γυναίκας που έζησε τον χριστιανισμό ως καθημερινή πράξη προσφοράς, σε μια από τις πιο σκληρές περιόδους διωγμών.

Την ίδια ημέρα εορτάζουν τα ονόματα Αναστασία, Νατάσα, Νανά, Τασία, Σία, Τατία, Τάσα, Τέσα, Σάσα, καθώς και Ζωΐλος και Ζωΐλα. Πίσω όμως από τον εορτολογικό κατάλογο, ξεδιπλώνεται μια ιστορία με έντονο ανθρώπινο και ιστορικό βάθος.

Γέννηση και πρώτα χρόνια στη Ρώμη

Η Αγία Αναστασία γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Ρώμη, στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ., σε μια περίοδο κατά την οποία ο χριστιανισμός βρισκόταν υπό συνεχή καταδίωξη. Προερχόταν από εύπορη και επιφανή οικογένεια. Ο πατέρας της, Πραιτέξτατος, ήταν ισχυρός Ρωμαίος άρχοντας και ειδωλολάτρης, ενώ η μητέρα της, Φλαβία, ήταν χριστιανή.

Η μητέρα της φρόντισε για τη χριστιανική ανατροφή της κόρης της και τη βάπτισε στη νέα πίστη. Μετά τον θάνατό της, τη διαπαιδαγώγηση της Αναστασίας ανέλαβε ο χριστιανός διδάσκαλος Χρυσόγονος, ο οποίος διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της πνευματικής της πορείας.

Ένας αναγκαστικός γάμος

Σε ώριμη ηλικία, η Αναστασία βρέθηκε αντιμέτωπη με την πίεση του πατέρα της να παντρευτεί τον Ρωμαίο εθνικό Πόπλιο. Ο γάμος πραγματοποιήθηκε παρά τη θέλησή της και εξελίχθηκε σε μακρά περίοδο δοκιμασίας. Σύμφωνα με το συναξάρι, η Αναστασία απέφευγε τη συζυγική σχέση προφασιζόμενη ασθένεια, ενώ ο σύζυγός της κατασπαταλούσε την περιουσία της σε ειδωλολατρικές και άσωτες εκδηλώσεις.

Η ζωή της κατά την περίοδο αυτή χαρακτηρίστηκε από εσωτερική πίεση και σιωπηλή αντοχή, καθώς δεν μπορούσε να ασκήσει ελεύθερα τα χριστιανικά της καθήκοντα ούτε να προσφέρει στους διωκόμενους πιστούς.

Η απελευθέρωση και η προσφορά

Ο αιφνίδιος θάνατος του Πόπλιου έφερε μια ριζική αλλαγή. Απελευθερωμένη πλέον από τους περιορισμούς, η Αναστασία αφιέρωσε όλη την περιουσία, τον χρόνο και τη δράση της στη στήριξη των φυλακισμένων χριστιανών. Επισκεπτόταν φυλακές, φρόντιζε τους κρατουμένους και τους ενίσχυε ψυχικά ώστε να μην λυγίσουν μπροστά στο μαρτύριο.

Η Εκκλησία τη χαρακτηρίζει αλείπτρια μαρτύρων, δηλαδή εκείνη που προετοίμαζε και ενδυνάμωνε όσους οδηγούνταν στη θυσία. Η παρουσία της υπήρξε καθοριστική για πολλούς από αυτούς.

Δράση πέρα από τη Ρώμη

Η φιλάνθρωπη και πνευματική της δράση δεν περιορίστηκε στη Ρώμη. Η Αναστασία διέτρεξε το Ιλλυρικό και τη Μακεδονία, φτάνοντας έως τη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας. Σημαντικός σταθμός της πορείας της υπήρξε η Θεσσαλονίκη, όπου η παρουσία της συνδέθηκε με πρόσωπα και γεγονότα που σφράγισαν την τοπική χριστιανική ιστορία.

Η Θεσσαλονίκη και οι τρεις αδελφές

Στη Θεσσαλονίκη, η Αγία Αναστασία δίδαξε και στήριξε πνευματικά τις τρεις αδελφές Αγάπη, Χιονία και Ειρήνη, οι οποίες μαρτύρησαν επί Διοκλητιανού στην περιοχή της Ξηροκρήνης. Πριν από το μαρτύριό τους, γνώρισαν τη φροντίδα και την αγάπη της.

Για τη δράση της αυτή, οι ρωμαϊκές αρχές φυλάκισαν και βασάνισαν την Αναστασία σε φυλακή της πόλης. Η ίδια φρόντισε για τον ενταφιασμό των σωμάτων των τριών παρθενομαρτύρων, των οποίων η μνήμη τιμάται στις 16 Απριλίου. Στη συνοικία της Ξηροκρήνης έχουν εντοπιστεί δύο παλαιοχριστιανικές βασιλικές που συνδέονται με το μαρτύριό τους.

Το τέλος και η παρακαταθήκη

Η Αγία Αναστασία παρέμεινε αμετακίνητη στην πίστη της. Τελικά δέθηκε σε πασσάλους και παραδόθηκε στη φωτιά στις 22 Δεκεμβρίου του 303 ή 304 μ.Χ. Πηγές τοποθετούν το μαρτύριό της στη Θεσσαλονίκη, άλλες στο Σίρμιο ή στη Ρώμη.

Το τίμιο σώμα της παραλήφθηκε από ευσεβή αρχόντισσα και ενταφιάστηκε, ενώ αργότερα ανεγέρθηκε χριστιανικός ναός στη μνήμη της. Η Αγία Αναστασία έμεινε στην ιστορία ως μορφή έμπρακτης πίστης, που δεν δίδαξε με λόγια αλλά με πράξεις, αντοχή και αφοσίωση.
 

Ἀπολυτίκιον

Ἀπολυτίκιον Ἦχος πλ. α'. Τὸν συνάναρχον Λόγον

Tῶν μαρτύρων ταῖς χρείαις διακονήσασα, μαρτυρικῶς ἐμιμήσω τὰς ἀριστείας αὐτῶν, δι' ἀθλήσεως ἐχθρὸν καταπαλαίσασα, ὅθεν βλαστάνεις δαψιλῶς χάριν ἄφθονον ἀεί, θέοφρων Ἀναστασία, τοῖς προσιοῦσιν ἐκ πόθου τῇ ἀρωγῇ τῆς προστασίας σου.