Ο Αμερικανός δημοσιογράφος και συγγραφέας μυθιστορημάτων Τομ Γουλφ επινόησε κάποτε τον όρο «οι άρχοντες του σύμπαντος - masters of the universe», αναφερόμενος, με σαφή ειρωνική διάθεση, στους χρηματιστές της Wall Street. Ο Έλον Μασκ υιοθέτησε κυριολεκτικά τη συγκεκριμένη φράση, καθώς είναι γνωστή η επιδίωξή του να δημιουργήσει αποικία στον Άρη. Ωστόσο, σύμφωνα με ανάλυση των Financial Times, η πτώση του, το τελευταίο διάστημα, είναι εκκωφαντική. Μετά τη ρήξη του με τον Ντόναλντ Τραμπ, ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου ανακάλυψε ότι δεν είναι καν... ο άρχοντας της Ουάσιγκτον — πόσο μάλλον του σύμπαντος.
Η πτώση του «Mr Tesla» δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο περιστατικό στα πολιτικά και επιχειρηματικά χρονικά. Ανήκει σε μια συγκεκριμένη παγκόσμια τάση, σύμφωνα με την οποία, στις μέρες μας, όταν η οικονομική εξουσία έρχεται αντιμέτωπη με την πολιτική, η τελευταία βγαίνει νικήτρια. Όσο και αν φαίνεται παράδοξο στους Μαρξιστές ή τους υπεραισιόδοξους καπιταλιστές, το κράτος υπερισχύει του κεφαλαίου.
Οι ολιγάρχες και το όριο της φιλοδοξίας
Από τη Ρωσία και την Κίνα ως τη Σαουδική Αραβία – και πλέον στις Ηνωμένες Πολιτείες – οι δισεκατομμυριούχοι που «τόλμησαν» να διεκδικήσουν πολιτική επιρροή, ανακάλυψαν - με τον σκληρό τρόπο - ποιος έχει στα χέρια του την πραγματική ισχύ: αυτός που, πολύ απλά, ελέγχει τον στρατό, τη Δικαιοσύνη και τις οικονομικές Αρχές. Ο Μάο το είχε συνοψίσει, λιτά αλλά άκρως παραστατικά, στην ακόλουθη πρόταση: «Η εξουσία πηγάζει από την κάννη του όπλου».
Στη Ρωσία, ο Βλαντίμιρ Πούτιν ανήλθε στην εξουσία με τη στήριξη μεγιστάνων και ολιγαρχών που πίστεψαν ότι θα διαφυλάξει τις περιουσίες τους. Μόλις όμως σταθεροποίησε τη θέση του, έδειξε, χωρίς περιστροφές, ποιος είναι το αφεντικό. Ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, τότε πλουσιότερος άνθρωπος στη Ρωσία, φυλακίστηκε επί δέκα χρόνια, όταν άρχισε να γίνεται ανεξάρτητη πολιτική δύναμη. Ο Μπορίς Μπερεζόφσκι, ο οποίος είχε επίσης αποκτήσει τεράστια περιουσία κατά την περίοδο του Γέλτσιν, «υποχρεώθηκε» να εξοριστεί και πέθανε υπό μυστηριώδεις συνθήκες.
Από την Κίνα στο Ριάντ, η παντοδυναμία του ηγέτη
Στην Κίνα, ο Τζακ Μα, ιδρυτής της Alibaba και πιο προβεβλημένος καπιταλιστής της χώρας, τη γλίτωσε σχετικά φτηνά, «πληρώνοντας» την κριτική του στο καθεστώς με τη σιωπηρή εξαφάνισή του. Ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ προφανώς είδε την επιρροή του Μα και τις, μερικές φορές, ευθείες απόψεις του ως πρόκληση. Αφού ο Μα σε ομιλία του το 2020 επέκρινε τις χρηματοπιστωτικές ρυθμιστικές αρχές, η AntGroup, που επρόκειτο να μπει στο χρηματιστήριο, μπλοκαρίστηκε από τις Αρχές και ο ίδιος αποσύρθηκε από το προσκήνιο. Ο Μα δεν μπήκε στη φυλακή και έχει αρχίσει να εμφανίζεται ξανά δημόσια. Ωστόσο, ο Τζίμι Λάι, ένας μεγιστάνας των μέσων ενημέρωσης του Χονγκ Κονγκ που υποστήριξε το κίνημα για τη δημοκρατία στην περιοχή, εκτίει σήμερα μακρά ποινή φυλάκισης
Στη Σαουδική Αραβία, ο πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν,που θαυμάζει τον Ντόναλντ Τραμπ και τις πολιτικές του, φυλάκισε δεκάδες επιφανείς επιχειρηματίες – μεταξύ τους και τον επενδυτή πρίγκιπα Ουαλίντ μπιν Ταλάλ – στο ξενοδοχείο Ritz-Carlton, με το πρόσχημα της καταπολέμησης της διαφθοράς. Το μήνυμα ήταν σαφές: κανείς δεν είναι υπεράνω της πολιτικής εξουσίας.
Όσοι μπήκαν στην πολιτική για να επιβιώσουν
Η μόνη ασφαλής διέξοδος για τους υπερπλούσιους ώστε να προστατευθούν από τις ιδιοτροπίες του ηγέτη μιας χώρας, φαίνεται να είναι η είσοδος στην πολιτική... να γίνουν δηλαδή οι ίδιοι ηγέτες. Ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι στην Ιταλία και ο Μπιντζίνα Ιβανισβίλι στη Γεωργία ακολούθησαν αυτόν τον δρόμο, δημιουργώντας δικά τους κόμματα και κατακτώντας την εξουσία στις χώρες τους. Ο Τραμπ έκανε το ίδιο, μετατρέποντας την περιουσία του σε πολιτικό κεφάλαιο.
Ωστόσο, ελάχιστοι καταφέρνουν με επιτυχία αυτή τη μετάβαση. Και όσοι κινούνται στα όρια πρέπει να προχωρούν με προσοχή. Για να διατηρήσουν τον πλούτο και την ελευθερία τους, πρέπει να κατανοήσουν τα όρια.
Οι περισσότεροι επιλέγουν διακριτικότητα. Η οικογένεια Αμπάνι στην Ινδία διατηρεί στενές σχέσεις με τον πρωθυπουργό Ναρέντρα Μόντι, αλλά δεν αμφισβητεί την κυριαρχία του. Ο Κάρλος Σλιμ στο Μεξικό απέχει από πολιτικές δηλώσεις, επιλέγοντας ουδετερότητα και συνεργασία με κάθε κυβέρνηση. Συνεργάστηκε ακόμη και με τον Αριστερό πρόεδρο Αντρές Μανουέλ Λόπεζ Ομπραδόρ σε μεγάλα έργα υποδομής.
Το σοκ στην Αμερική: Μπαίνουν και οι ΗΠΑ στον ίδιο δρόμο;
Πολλοί Αμερικανοί θα σοκαρίζονταν από τη σύγκριση της Ουάσινγκτον με τις τακτικές Μόσχας ή Πεκίνου. Οι ΗΠΑ θεωρούνται πρότυπο δημοκρατίας και κράτους δικαίου. Η ιδέα ότι ο πρόεδρος θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το νόμο για να εκδικηθεί τον πλουσιότερο άνθρωπο της χώρας εξακολουθεί να ακούγεται, κάπως, σοκαριστική. Ωστόσο, οι τελευταίες εξελίξεις με τον Μασκ δείχνουν ότι ακόμη και στην Αμερική η πολιτική υπερισχύει. Ο ίδιος ο Τραμπ έχει απειλήσει - με τον τρόπο του - τον Μασκ πως μπορεί να χάσει κρατικές συμβάσεις, αν υποστηρίξει τους Δημοκρατικούς.
Ο Στιβ Μπάνον έχει προτείνει μέχρι και την κρατικοποίηση της SpaceX, η οποία διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στα ομοσπονδιακά διαστημικά προγράμματα, ενώ ζητά έρευνα για το μεταναστευτικό καθεστώς του Μασκ, αφήνοντας υπόνοιες απέλασης.
Αν όλα τα παραπάνω ακούγονται αδιανόητα στα αυτιά των Αμερικανών, υπάρχει πλέον ένα γνωστό - στις μέρες μας - ρητό που δίνει ξεκάθαρες απαντήσεις: στην Αμερική του Τραμπ, ποτέ μη λες ποτέ.
