Επίσκεψη υψίστης εθνικής σημασίας στη Λιβύη ετοιμάζεται να πραγματοποιήσει ακόμα και εντός του Ιουνίου ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, σε μια περίοδο που θεωρείται πολύ πιθανή η κύρωση του παράνομου Τουρκολιβυκού Μνημονίου από τη Βουλή της εν λόγω βορειοαφρικανικής χώρας. Η εξέλιξη αυτή έχει αναδιατάξει τις ελληνικές διπλωματικές προτεραιότητες, ενώ η Αθήνα επιχειρεί να ενισχύσει την παρουσία της με κάθε τρόπο στο πολύπαθο αυτό κράτος, με στόχο την αποτροπή αρνητικών για τα εθνικά συμφέροντα εξελίξεων.
Η ελληνική αποστολή, που αρχικά είχε σχεδιαστεί να περιλαμβάνει και τον υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου, Μάκη Βορίδη, λόγω της έξαρσης των μεταναστευτικών ροών προς Κρήτη και Γαύδο, φαίνεται πως θα περιοριστεί τελικά στην παρουσία μόνο του ΥΠΕΞ. Η μετάβαση του κ. Γεραπετρίτη αναμένεται να περιλαμβάνει τόσο την Τρίπολη, έδρα της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης, όσο και τη Βεγγάζη, ισχυρό προπύργιο του στρατάρχη Χαφτάρ και του Προέδρου της Βουλής, Ακίλα Σάλεχ.
Το μνημόνιο και η πολιτική σκακιέρα
Η κίνηση της λιβυκής Βουλής να συστήσει τεχνική επιτροπή για την αξιολόγηση του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου που ορίζει τη δημιουργία Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στη Μεσόγειο Θάλασσα, εις βάρος των δικών μας συμφερόντων, ερμηνεύεται από πολλούς παρατηρητές ως διαπραγματευτικός ελιγμός. Το επίμαχο μνημόνιο, που προβλέπει θαλάσσιες ζώνες ευνοϊκές για την Άγκυρα εις βάρος των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, είχε υπογραφεί τον Νοέμβριο του 2019 και παραμένει αγκάθι στις ελληνολιβυκές σχέσεις.
Να σημειωθεί ότι η σύγκλιση συμφερόντων μεταξύ της Άγκυρας και πολιτικών δυνάμεων στη Λιβύη δεν αποτελεί πλέον αποκλειστικό φαινόμενο της Τρίπολης. Τα τελευταία χρόνια η Τουρκία έχει οικοδομήσει σημαντικές επαφές και με την ανατολική Λιβύη, όπου εδρεύει η Βουλή και ο στρατάρχης, Χαλίφα Χαφτάρ, αποδυναμώνοντας το μέχρι πρότινος αφήγημα περί «φιλελληνικής ανατολής» και «φιλοτουρκικής δύσης».
Είναι χαρακτηριστικό πως από το 2022 η Αίγυπτος -στενός εταίρος της Αθήνας και παραδοσιακός υποστηρικτής του Χαφτάρ- έχει εκφράσει δημόσια την αντίθεσή της στο μνημόνιο αυτό, υποβάλλοντας σχετική επιστολή στον ΟΗΕ. Το Κάιρο έχει, επίσης, προβεί σε μονομερή οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του, αγνοώντας πλήρως τις προβλέψεις του τουρκολιβυκού συμφώνου.
Διπλωματικές ισορροπίες και εθνικές επιδιώξεις
Η ελληνική διπλωματία επιχειρεί τώρα να ξανακερδίσει χαμένο έδαφος, έχοντας πλήρη επίγνωση ότι η ακύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου είναι πλέον ένα δύσκολο –αν όχι ουτοπικό– ενδεχόμενο. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, ο κ. Γεραπετρίτης θα προσπαθήσει να επαναφέρει στο τραπέζι τις ελληνολιβυκές τεχνικές διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών, οι οποίες είχαν δρομολογηθεί το 2021 σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο, αλλά στη συνέχεια «πάγωσαν».
Το πρόβλημα, βέβαια, παραμένει η αστάθεια της κυβέρνησης της Τρίπολης και οι εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες, που καθιστούν δύσκολη κάθε πρόοδο σε ευαίσθητα ζητήματα. Παρ’ όλα αυτά, η παρουσία του Έλληνα υπουργού στη Βεγγάζη, αν επιβεβαιωθεί, αναμένεται να σηματοδοτήσει μια προσπάθεια αναθέρμανσης των σχέσεων με τον Ακίλα Σάλεχ και τον στρατάρχη Χαφτάρ, με τους οποίους οι επαφές είχαν ατονήσει τα τελευταία χρόνια.
Παρότι η Αθήνα είχε επενδύσει σημαντικό πολιτικό κεφάλαιο στην ανατολική Λιβύη μετά το 2019, προσδοκώντας την ακύρωση του μνημονίου, οι εξελίξεις απέδειξαν πως οι τοπικοί παράγοντες δρουν βάσει των δικών τους συμφερόντων. Και αυτά τα συμφέροντα περιλαμβάνουν, για πολλούς Λίβυους αξιωματούχους, τα επιπλέον 40.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα ΑΟΖ που τους προσφέρει η συμφωνία με την Άγκυρα.
