Οι συνεχείς επιχειρήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών που στοχεύουν δεξαμενόπλοια φορτωμένα με πετρέλαιο της Βενεζουέλας απειλούν να οδηγήσουν σε οικονομική ασφυξία τη χώρα, ενισχύοντας παράλληλα το αφήγημα της κυβέρνησης στο Καράκας. Σύμφωνα με αυτό, ο Ντόναλντ Τραμπ επιδιώκει την ανατροπή του Νικολάς Μαδούρο, ώστε τα πλούσια ενεργειακά αποθέματα της λατινοαμερικανικής χώρας να τεθούν υπό αμερικανικό έλεγχο.
Στο πλαίσιο επιχείρησης που επισήμως παρουσιάζεται ως αγώνας κατά της διακίνησης ναρκωτικών, οι ΗΠΑ έχουν αναπτύξει πολεμικά πλοία, υποβρύχια και στρατιωτικά αεροσκάφη στην Καραϊβική. Ωστόσο, η επιχείρηση αυτή έχει πλέον επεκταθεί και στην κατάσχεση δεξαμενόπλοιων πετρελαίου με στρατιωτικά μέσα.
Ο Αμερικανός πρόεδρος επαναλαμβάνει το τελευταίο διάστημα ότι οι ημέρες του Μαδούρο είναι «μετρημένες», ενώ δηλώνει πως «δεν αποκλείει» το ενδεχόμενο πολέμου μεταξύ των δύο χωρών. «Ο Μαδούρο ξέρει ακριβώς τι θέλω. Το γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα», ανέφερε χαρακτηριστικά στο NBC News.
Το ερώτημα, ωστόσο, παραμένει: τι ακριβώς επιδιώκει η Ουάσιγκτον;
Από βασικός εταίρος σε αντίπαλο
Από τη δεκαετία του 1920 έως την εθνικοποίηση του πετρελαϊκού τομέα το 1976, οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν εκείνες που εκμεταλλεύονταν τα κοιτάσματα της Βενεζουέλας. Την περίοδο εκείνη κατασκευάστηκαν πολυάριθμα αμερικανικά διυλιστήρια, ειδικά σχεδιασμένα για την επεξεργασία του βαρέος αργού της χώρας.
Σήμερα, η Chevron αποτελεί τη μοναδική αμερικανική εταιρεία που επιτρέπεται να προμηθεύει την αμερικανική αγορά με πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα, στο πλαίσιο του εμπάργκο που επέβαλε ο ίδιος ο Τραμπ το 2019, κατά την πρώτη του θητεία.
Η ποσότητα αυτή ξεπερνά ελαφρώς τα 200.000 βαρέλια ημερησίως, σύμφωνα με πηγή του κλάδου στο Γαλλικό Πρακτορείο. Το πετρέλαιο μεταφέρεται με δεξαμενόπλοια που δεν υπόκεινται σε αμερικανικές κυρώσεις και θεωρητικά προστατεύονται από στρατιωτικές παρεμβάσεις.
Κατασχέσεις και αβεβαιότητα στη θάλασσα
Το πρώτο μεγάλο δεξαμενόπλοιο που κατασχέθηκε, το Skipper, συνελήφθη στις 10 Δεκεμβρίου και οδηγήθηκε σε αμερικανικό λιμάνι, όπου το φορτίο του κατασχέθηκε. Σύμφωνα με τον Μαδούρο, μετέφερε 1,9 εκατομμύρια βαρέλια αργού, με τον ίδιο να καταγγέλλει την ενέργεια ως «αμερικανική πειρατεία».
Η τύχη του δεύτερου πλοίου, του Centuries, παραμένει ασαφής. Παράλληλα, η αμερικανική ακτοφυλακή φέρεται να καταδίωκε τρίτο δεξαμενόπλοιο, όπως επιβεβαίωσε πηγή της κυβέρνησης Τραμπ στο AFP, επιβεβαιώνοντας σχετικά δημοσιεύματα του αμερικανικού Τύπου.
Ο Τραμπ έχει διατάξει τον «πλήρη αποκλεισμό» πλοίων που υπόκεινται σε κυρώσεις, δηλαδή όσων περιλαμβάνονται στη μαύρη λίστα του υπουργείου Οικονομικών. Αναλυτές, ωστόσο, επισημαίνουν ότι η διατύπωση είναι ιδιαίτερα ασαφής, αφήνοντας περιθώριο να αφορά κάθε πλοίο που μεταφέρει βενεζουελανό αργό, με μοναδική εξαίρεση εκείνα της Chevron.
Σύμφωνα με ειδικούς, το δεύτερο πλοίο που κατασχέθηκε δεν βρισκόταν στη μαύρη λίστα. Το πλοίο που καταδιωκόταν πρόσφατα ταυτοποιήθηκε από την TankerTrackers ως το Bella 1, το οποίο έχει τεθεί υπό αμερικανικές κυρώσεις από το 2024 λόγω φερόμενων δεσμών με το Ιράν και τη Χεζμπολά.
Κίνδυνοι για τις εξαγωγές και την παραγωγή
Προς το παρόν, η πολιτική αυτή δεν εφαρμόζεται με απόλυτη συνέπεια, καθώς αρκετά δεξαμενόπλοια συνεχίζουν να διέρχονται χωρίς εμπόδια. Ωστόσο, όπως προειδοποιεί ο Χουάν Σάμπο, σύμβουλος και πρώην πρόεδρος της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας PdVSA, υπάρχει κίνδυνος αύξησης του κόστους μεταφοράς και απομάκρυνσης των ναυτιλιακών εταιρειών.
Από τη συνολική παραγωγή, που ανέρχεται περίπου στο ένα εκατομμύριο βαρέλια ημερησίως, η Βενεζουέλα εξάγει περίπου 500.000 βαρέλια μέσω της μαύρης αγοράς, κυρίως προς την Ασία.
Η PdVSA διαβεβαιώνει ότι οι εξαγωγές συνεχίζονται κανονικά. Ωστόσο, πηγή του τομέα στο AFP προειδοποιεί ότι σε περίπτωση πραγματικού αποκλεισμού, η παραγωγή θα σταματήσει πολύ γρήγορα, όπως είχε συμβεί κατά τη μεγάλη απεργία του 2002, εναντίον του τότε προέδρου Ούγο Τσάβες.
Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αναμένεται να εξετάσει την κλιμακούμενη κρίση σε συνεδρίασή του αύριο, Τρίτη, καθώς η κατάσταση γύρω από τη Βενεζουέλα αποκτά ολοένα και πιο ανησυχητικές διαστάσεις.
Η πίεση των Ηνωμένων Πολιτειών προς τον πρόεδρο Νικολάς Μαδούρο άρχισε να εντείνεται ήδη από τον Νοέμβριο και πέρασε σε σαφώς πιο επιθετική φάση από τις αρχές Σεπτεμβρίου. Έκτοτε, οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις έχουν βομβαρδίσει δεκάδες πλεούμενα, τα οποία –σύμφωνα με την Ουάσιγκτον– χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά ναρκωτικών. Παράλληλα, οι ΗΠΑ κατηγορούν τον Μαδούρο ότι βρίσκεται προσωπικά στην κορυφή κυκλώματος διακίνησης ουσιών, παρουσιάζοντάς τον ως ηγέτη καρτέλ.
Οι επιχειρήσεις αυτές είχαν βαρύ ανθρώπινο κόστος, καθώς τουλάχιστον 104 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους από βομβαρδισμούς ταχύπλοων τόσο στην Καραϊβική όσο και στον Ειρηνικό.
Πέρα από το πετρέλαιο
Σύμφωνα με τον Κάρλος Μεντόσα Ποτέγια, καθηγητή με ειδίκευση στην οικονομία του πετρελαίου, ο Ντόναλντ Τραμπ επιδιώκει η Ουάσιγκτον «να διατηρήσει υπό τον έλεγχό της την αμερικανική ήπειρο». Όπως σημειώνει, το διακύβευμα δεν περιορίζεται μόνο στο πετρέλαιο, αλλά αφορά ευρύτερα «το μοίρασμα του κόσμου» και τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό με την Κίνα και τη Ρωσία.
Οικονομική κρίση προ των πυλών;
Ο ενδεχόμενος αποκλεισμός προμηνύει ακόμη σοβαρότερα προβλήματα για την ήδη εύθραυστη οικονομία της Βενεζουέλας, η οποία αναμενόταν να κλείσει τη χρονιά με υπερπληθωρισμό.
Στο εσωτερικό της χώρας, αρκετοί πολίτες συζητούν για τη στρατιωτική ανάπτυξη που διέταξε ο πρόεδρος Τραμπ, όμως το κάνουν χαμηλόφωνα, φοβούμενοι ότι ενδέχεται να βρεθούν αντιμέτωποι με διώξεις ή φυλάκιση.
Οι απόψεις διχάζονται: κάποιοι ελπίζουν σε αμερικανική επέμβαση, θεωρώντας ότι θα σημάνει το τέλος των 26 ετών διακυβέρνησης των τσαβιστών. Άλλοι, αντίθετα, φοβούνται την περαιτέρω απομόνωση της χώρας ή την επιστροφή στις σκοτεινές ημέρες της περιόδου 2017-2018.
Δραματικές προβλέψεις για τα έσοδα
Ο Χουάν Σάμπο εκτιμά ότι οι εξαγωγές πετρελαίου ενδέχεται να μειωθούν έως και κατά 45% μέσα στους επόμενους τέσσερις μήνες. Όπως προειδοποιεί, τα καθαρά μηνιαία έσοδα της Βενεζουέλας τον Μάρτιο και τον Απρίλιο ενδέχεται να είναι εξαιρετικά χαμηλά.
Η δυνατότητα εξασφάλισης συναλλάγματος δεν θα ξεπερνά «το ένα τρίτο όσων ίσχυαν μέχρι σήμερα», γεγονός που θα έχει σοβαρές συνέπειες στις εισαγωγές μη πετρελαϊκών προϊόντων. Παράλληλα, αναμένεται να επιταχυνθεί η υποτίμηση του μπολίβαρ, καθιστώντας την καθημερινή ζωή ακριβότερη σε τεράστιο βαθμό, όπως προειδοποιεί.
